Ailə nədir?

Ailə sözü, aralarında qohumluq münasibəti olan insanlar üçün işlədilir.
Ailə sosiologiya baxımından evlənmək ya da qohumluq xətti ilə gələn bir həyat birliyidir. Ailə sözü Qərbdə əsasən ana-ata və uşaqlar anlayışını verir. Şərq xalqlarında ailə daha çox eyni evdə yaşayan, ya da eyni nəsildən gələn insanların cəminə deyilir.
Biologiyada ailə sözü bir birlərinə qohumluq dərəcəsi baxımından bir qrupda birləşən heyvanat ya da nəbatat üçün işlədilir.

Sözün mənşəyi

Ailə sözünün əsli ərəbcədən gələn عائلة (= A’ilə) sözündəndir. Bu söz ərəbcədə dayanmaq mənasında olan عول (avl) kökündəndir. Bir birlərinə dayanan, itimad edən insanlar üçün işlədilir.
Ailə sözü müştərək xüsusiyyətləri olan elmi, texniki və sosial qruplar üçün də işlədilir. Misal üçün bir istehsalçının bir məhsul xəttindəki məhsullara o istehsalçının məhsul ailəsi də deyilə bilər.
Allahın Peyğəmbəri (s.ə.v.v.) buyurub: Ailəli şəxsin qıldığı iki rəkət namaz, gecələri oyaq qalıb ibadət edən və gündüzləri isə oruc tutmaqla keçirən subay adamın əməlindən fəzilətlidir.
Allahın Peyğəmbəri (s.ə.v.v.) buyurur: Asimanın rəhmət qapıları dörd yerdə açılır: yağış yağdıqda, övlad ata-ananın üzünə baxdıqda, Kəbənin qapısı açıldıqda və nikah baş verdikdə.
Allahın Rəsulu (s.ə.v.v.) buyurur: Bakirə qızlar ağacın meyvələri kimidirlər. Meyvə yetişdikdə yığılmasa günəş və küləklə xarab olduğu kimi, bakirə qızlar da qadınların gördüyü şeyi gördükdə ərə getməkdən başqa çarələri qalmır. Əgər onlar ərə getməsələr fəsaddan amanda qalmayacaqlar, çünki onlar insandırlar və insani ehtirasları vardır.

Ailənin vəzifələri

Ailənin biologiya və sosiologiya elmləri barəsində çox mühüm vəzifələri vardır: ‘İnsan’ növünün özünü yenidən hasil etməsi üçün ailə müəssisəsinə ehtiyacının olması ixtilaflıdır. Ancaq bir ailənin təşəkkül olması üçün biologiya baxımından qadının məhsuldarlığı və kişinin döllənmə gücünün olması lazımdır. Evli bir qadın-kişi cütünün uşaqları olmayanda əcnəbi bir uşağını övladlığa götürməsi bunun istisnasıdır. Ailənin xüsusiyyətləri neçə nəsillərin bir yerdə yaşadığına görə də fərqlənir. Ona görə çox nəsilli ev həyatı ya çox nəsilli ailədən söz gedir. Özünü yenidən hasil etmək, nəsillərin həyat verərək saxlanması vəzifəsi üçündür. Bu barədə ailənin bağları bir cəmiyyətinin saxlanması və çoxalması üçün çox mühümdür.
Müasir cəmiyyətlərdə ailənin siyasi, dini, iqtisadi və təlimlə əlaqəli vəzifələr qismən başqa ictimai müəssisələrə (m.ü. dövlət hakimiyyətləri, sığorta müəssisələri, təhsil müəssisələri, idman cəmiyyətləri kimi) aparılar və ailənin gündəliyində əhəmiyyətini itirər.

Terminologiya

İnsanlarda görülən müxtəlif ailə şəkilləri vardır. Bunlardan atanın sözünün keçdiyi ailələrə pədərşah ailə, ananın sözünün keçdiyi ailələrə də madərşah ailə deyilər.
Allahın Rəsulu (s.ə.v.v.) buyurur: Əgər dinini və əxlaqını bəyəndiyiniz bir kəs elçiliyə gəlsə, onu qəbul edib qızınızı verin. (Soruşdular…) Əgər onun nəsəbi pis olsa nə edək? Həzrət əvvəlki sözü təkrar edərək əlavə etdi: Dini və gözəl əxlaqı olduğu halda, yüksək əsil-nəsəbi olmadığına görə ona qız verməsəniz, yer üzündə böyük fitnə-fəsad baş verəcəkdir.
İmam Cavad əleyhissalam buyurur: Hər kəs sizə elçilik etsə, onun dinindən və düzlüyündən yəqinlik hasil etdikdən sonra ailə qurmağa razı olun.
Bir kişi İmam Hüseyn əleyhissalamın yanına gəlib dedi: Mənim bir qızım var, onu necə adama ərə versəm yaxşı olar?
Həzrət buyurdu: Onu Allahdan qorxan bir adama ərə ver, çünki həmin şəxs qızını sevsə əzizləyəcək, amma acığı gəlsə ona əzab-əziyyət (zülm) etməyəcəkdir.
Allahın Rəsulu (s.ə.v.v.) buyurur: Hər kəs qızını fasiq və imansız adama ərə versə, sözsüz onunla qohumluq əlaqəsini kəsmişdir.